Power BI'da DAX Nedir? Temel Rehber

Microsoft Power BI, verileri anlamlı bilgilere dönüştürmek için kullanılan güçlü bir iş zekâsı aracıdır. Ancak bu aracı gerçekten verimli kullanmak istiyorsanız bir dili öğrenmeniz gerekir: DAX.

Peki nedir bu DAX? Neden bu kadar önemlidir? Gerçek hayat örnekleriyle açıklayalım.

DAX Nedir?

DAX, Data Analysis Expressions ifadesinin kısaltmasıdır. Türkçeye "Veri Analiz İfadeleri" olarak çevrilebilir. Power BI, Excel Power Pivot ve SQL Server Analysis Services (SSAS) gibi Microsoft’un veri analiz araçlarında kullanılır.

DAX, veriler üzerinde hesaplamalar yapmanızı sağlar. Excel'deki formüllere benzer ama daha güçlüdür çünkü büyük veri setleri üzerinde hızlı ve karmaşık hesaplamaları destekler.

DAX Ne İşe Yarar?

Örneğin:

Satış toplamını hesaplamak,
Aylık veya yıllık karşılaştırmalar yapmak,
Koşullu analizler gerçekleştirmek (örneğin sadece belirli ürün kategorilerini hesaba katmak),
Kümülatif (birikimli) değerler üretmek gibi işlemleri DAX ile yaparız.

Gerçek Hayattan Bir Örnek

Diyelim ki bir e-ticaret siteniz var ve Power BI üzerinden satışları analiz ediyorsunuz.

1. Toplam Satış Hesaplama

Total Sales = SUM(Sales[Amount])

Bu formül, Sales tablosundaki Amount sütunundaki tüm değerleri toplar. Yani toplam ciroyu verir.

2. Geçen Yılın Aynı Dönemine Göre Karşılaştırma

Previous Year Sales = CALCULATE([Total Sales], SAMEPERIODLASTYEAR(Dates[Date]))

Bu formül sayesinde geçen yılın aynı dönemine ait satışları görebilirsiniz. Bu, büyüme analizi için çok önemlidir.

Temel DAX Fonksiyonları

DAX’ta çok sık kullanılan bazı fonksiyonlar şunlardır:

Fonksiyon	Açıklama
`SUM()`	Toplama yapar
`AVERAGE()`	Ortalama alır
`CALCULATE()`	Koşullu hesaplama yapar
`FILTER()`	Veri kümesini filtreler
`IF()`	Koşullu ifadeler oluşturur
`ALL()`	Filtreleri yok sayar
`RELATED()`	İlişkili tablolar arasında veri getirir

Neden DAX Öğrenmeliyim?

Power BI'da görselleştirmeler tek başına yeterli değildir. Veriyi anlamak için onu dil yoluyla şekillendirmeniz gerekir. DAX, bu dili konuşmanızı sağlar.

KPI'lar oluşturmak,
Trend analizleri yapmak,
Zaman serileri karşılaştırmak gibi gelişmiş analizler DAX olmadan mümkün değildir.

Yeni Başlayanlara Tavsiyeler

Basitten başlayın: İlk olarak SUM(), AVERAGE() gibi temel fonksiyonları öğrenin.
Zaman Zekası Fonksiyonlarına göz atın. (SAMEPERIODLASTYEAR, DATESYTD, TOTALYTD vb.)
Gerçek veri setleri üzerinde pratik yapın. Kendi satış ya da müşteri tablolarınızı kullanarak küçük projeler oluşturun.
Measure (Ölçü) ve Calculated Column (Hesaplanmış Kolon) farkını öğrenin. Measure dinamik çalışır, hesaplanmış kolon sabittir.

Sık Sorulan Sorular (SSS)

🔹 DAX ile Excel formülleri arasındaki fark nedir?

Her ne kadar Excel ve DAX benzer görünse de DAX çok daha büyük veri setleriyle çalışabilir ve veri modeline göre hesaplamalar yapar. DAX fonksiyonları bağlamsal olarak çalışır, yani filtreler ve ilişkiler hesaplamayı doğrudan etkiler.

🔹 Measure nedir? Calculated Column nedir? Farkı nedir?

Measure (Ölçü): Rapor görselleriyle birlikte dinamik olarak hesaplanan formüllerdir. Kullanıcının yaptığı seçimlere göre yeniden hesaplanır.
👉 Örnek: Toplam Satış
Calculated Column (Hesaplanmış Kolon): Tabloya yeni bir sütun ekler. Her satır için sabit bir değer hesaplar.
👉 Örnek: Bir satışın “yüksek” ya da “düşük” olduğunu belirten etiket.

🔹 DAX öğrenmek zor mu?

Başlangıçta kavramlar yeni olduğu için biraz zorlayabilir. Ancak günlük örneklerle çalışıldığında kısa sürede mantığını kavrayabilirsiniz. Tıpkı bir dil öğrenmek gibi… pratik yaptıkça akıcı hale gelir.

🔹 DAX sadece Power BI’da mı kullanılıyor?

Hayır. DAX, Power BI dışında Excel Power Pivot ve SQL Server Analysis Services (SSAS) gibi araçlarda da kullanılır.

🚀 Bu Daha Başlangıç! DAX Serimize Hoş Geldiniz

Bu yazı, Power BI dünyasında DAX ile tanışma yazımızdı. Ancak güzel haber şu ki bu bir serinin ilk yazısı!

👉 Önümüzdeki haftalarda, DAX fonksiyonlarını gerçek hayat örnekleriyle tek tek açıklayacağımız bir yazı dizisine başlıyoruz.

Bazı başlıklarımız şöyle olacak:

CALCULATE() tam olarak ne yapar?
FILTER() ile veri nasıl şekillenir?
Zaman Zekâsı Fonksiyonları: SAMEPERIODLASTYEAR, DATESYTD ve daha fazlası
ALL(), REMOVEFILTERS() gibi filtre kaldırma fonksiyonları
RANKX() ile sıralama nasıl yapılır?

Bu seriyi takip ederek, Power BI’da DAX ustası olma yolunda sağlam adımlar atacaksınız.

📩 Yeni yazılardan haberdar olmak isterseniz bizi takip etmeyi unutmayın!

Power BI’da DAX Nedir? Veriyle Konuşmanın Dili