1. Giriş: Türkiye'nin Uzay Serüveninde Çığır Açan Bir An

Türkiye, uzay teknolojileri alanındaki gelişimine önemli bir kilometre taşı ekleyerek tarihi bir başarıya imza attı. DeltaV Uzay Teknolojileri tarafından yerli imkanlarla geliştirilen hibrit roket sistemi, test uçuşunda 200 kilometrenin üzerinde bir irtifaya ulaşarak bu alanda küresel bir rekor kırdı.¹ Bu dikkat çekici gelişme, 5-6 Haziran 2025 tarihlerinde kamuoyuna duyuruldu ve ülke genelinde geniş yankı buldu.¹ Elde edilen bu başarı, sadece teknik bir zafer olmakla kalmayıp, Türkiye'nin iddialı Milli Uzay Programı (MUP) ve özellikle "Ay Görevi" (AYAP-1) hedeflerine yönelik atılmış kritik bir adımı temsil etmektedir.³ Bu rekor, Türkiye'yi Ay'a bir adım daha yaklaştırarak, uzaydaki bağımsız erişim yolculuğunda kararlılığını net bir şekilde ortaya koymuştur.³

Bu başarı, Türkiye'nin uzaydaki stratejik hedeflerinin somut bir kanıtı olarak öne çıkmaktadır. Ulaşılan 200 kilometrenin üzerindeki irtifa, hibrit roket teknolojisiyle küresel bir eşiğin aşılmasını sağlamıştır.¹ Bu durum, Türkiye'nin uzay stratejisinin temel bir bileşeni olan hibrit teknolojiye yaptığı yatırımın ne denli doğru olduğunu göstermektedir. Her teknik ilerleme, daha karmaşık ve stratejik hedefleri mümkün kılan, riskleri azaltan bir basamak görevi görmektedir. Bu başarı, ülkenin uzay yeteneklerini adım adım, planlı bir şekilde inşa ettiğini ve rastgele değil, iyi düşünülmüş bir ulusal yol haritası izlediğini kanıtlamaktadır.

Ayrıca, bu başarının "yerli ve milli" niteliği, Türkiye'nin yüksek teknoloji alanlarında dışa bağımlılığı azaltma politikasının güçlü bir yansımasıdır.¹ Milli Uzay Programı'nın "Uzaya Bağımsız Erişim" ve "Kritik Teknolojilerde Yerlileşme" gibi temel politika eksenleri ⁷, bu roketin başarısıyla somut bir sonuç vermiştir. DeltaV'nin hibrit roketlerinin Arif Karabeyoğlu'nun tescilli buluşuna dayanması ¹, ulusal fikri mülkiyetin ve yerli mühendislik kapasitesinin küresel ölçekte rekabetçi ürünler ortaya koyabildiğini göstermektedir. Bu gelişme, Türkiye'nin uzayda artan özerkliğini ve teknolojik egemenliğini vurgulayarak, gelecekteki uluslararası işbirliklerini ve yerel yatırım stratejilerini etkileyebilecek önemli bir sinyal niteliğindedir.

2. DeltaV'nin Rekor Kıran Hibrit Roket Teknolojisi: Detaylar ve Üstünlükler

2.1. Test Başarısı ve Kırılan Dünya Rekoru

DeltaV Uzay Teknolojileri tarafından geliştirilen iki kademeli hibrit roket sistemiyle gerçekleştirilen test, 200 kilometrenin üzerinde irtifaya ulaşarak hibrit roket motorlarıyla erişilen irtifa rekorunu kırmıştır.¹ Bu tarihi test uçuşu, 5 Haziran 2025 tarihinde gerçekleştirilmiş ve 6 Haziran 2025 tarihinde güncellenen haberlerle kamuoyuna duyurulmuştur.¹ Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) ve diğer resmi kaynaklar, bu başarının yalnızca Türkiye için değil, küresel ölçekte hibrit roket teknolojileri adına da önemli bir eşiği geride bıraktığını belirtmiştir.¹

Test kapsamında "birçok zorlu hedef başarıyla gerçekleştirildi" ifadesi ³, bu uçuşun sadece bir irtifa rekoru kırmaktan öte, sistemin çeşitli operasyonel parametrelerinin, alt sistemlerinin ve uçuş profillerinin dinamik koşullar altında kapsamlı bir şekilde doğrulanmasını içerdiğini göstermektedir. Ay görevi gibi karmaşık bir misyona entegre edilecek bir sistemin, yüksek derecede sağlamlık, güvenilirlik ve öngörülebilirlik sergilemesi gerekmektedir. Bu başarılı sonuç, DeltaV'nin hibrit roket teknolojisinin, araştırma ve geliştirme aşamasından daha nitelikli, operasyonel bir duruma geçtiğini işaret etmektedir. Bu olgunluk seviyesi, Ay misyonunun sonraki, daha karmaşık aşamalarının riskini önemli ölçüde azaltması açısından büyük önem taşımaktadır.

2.2. Hibrit Roket Motorlarının Teknik Özellikleri ve Avantajları

DeltaV'nin rekor kıran hibrit roket teknolojisi, katı yakıt (parafin) ile sıvı oksitleyici (Sıvı Oksijen - LOX) kombinasyonunu kullanmaktadır.¹ DeltaV'nin Hibrit İtki Sistemi (HİS), yüksek performanslı katı yakıt, depolanabilir sıvı oksitleyici, yakıt kontrolü, termal sistem, izolasyon ve hata tespit ve ayrıştırma (FDIR) gibi gelişmiş elektronik sistemlere sahiptir.³ Ayrıca, çoklu ateşleme yeteneği ve itki sonlandırma gibi kritik operasyonel kabiliyetler sunmaktadır.¹ Bu özellikler, görev esnekliği ve hassas kontrol için hayati öneme sahiptir.

Hibrit roketler, geleneksel katı veya sıvı yakıtlı sistemlere göre önemli avantajlar sunmaktadır:

Gelişmiş Güvenlik: Katı yakıt ve sıvı oksitleyicinin ayrı depolanması, üretim, taşıma ve elleçleme sırasında patlama riskini önemli ölçüde azaltır. Katı yakıtların aksine, hibrit katı yakıtlar kıvılcımlardan veya ısıdan kaynaklanan kazara tutuşmaya daha az eğilimlidir.³
Maliyet Etkinliği: Hibrit sistemler, turbo pompalarla beslenen karmaşık sıvı sistemlere kıyasla genellikle daha basit tasarıma sahiptir ve üretim ile işletme maliyetleri daha düşüktür.¹¹
Üstün Kontrol ve Esneklik: Uçuş sırasında yeniden ateşleme, itki sonlandırma ve itki kısma (throttling) gibi benzersiz kabiliyetler sunarlar. Bu hassas kontrol, yörünge manevraları, buluşma ve özellikle gök cisimlerine yumuşak inişler için kritik öneme sahiptir.³
Çevresel Faydalar: Genellikle "yeşil teknoloji" olarak adlandırılırlar, çünkü daha temiz yanma ürünleri ve daha az toksik itici gazlar kullanırlar, bu da modern çevre standartlarıyla uyumludur.¹²
Çok Yönlülük: Savunma ve hipersonik uygulamalar gibi alanlarda da belirgin avantajlar sunarak çift kullanımlı potansiyel sergilerler.³

Testlerde kullanılan SORS (Sonda Roket Sistemi) platformu, 12+ metre uzunluğa, 630 mm çapa, 50+ kg faydalı yük kapasitesine ve 2000-3500 kg toplam ağırlığa sahiptir.¹ LOX/Parafin itici çiftiyle 60+ saniye yanma süresi ve 4-7+ Mach (Hipersonik) hıza ulaşabilmektedir.¹

Aşağıdaki tablolar, DeltaV'nin hibrit roket sisteminin teknik özelliklerini ve hibrit motorların geleneksel sistemlere göre avantajlarını detaylandırmaktadır:

Tablo 1: DeltaV SORS Hibrit Roket Sistemi Teknik Özellikleri

Özellik	Değer	Kaynak
Sistem Uzunluğu	12+ metre	¹
Sistem Çapı	630 mm	¹
İtici Yakıt	Sıvı Oksijen (LOX) / Parafin	¹
Faydalı Yük Kapasitesi	50+ kg	⁹
Erişilen İrtifa (Apogee)	100-300 km (200+ km rekor)	¹
Toplam Ağırlık	2000-3500 kg	¹
Hız	4-7+ Mach (Hipersonik)	¹
Yanma Süresi	60+ saniye	¹
Elektronik Sistemler	İtki Kontrol Bilgisayarı, Telemetri Sistemleri, Yer İstasyonu	¹
Temel Yetenekler	Değişken İtki, İtki Sonlandırma, Yeniden Ateşleme, Hassas Yükler için Düşük İvme Yükleri	³

Tablo 2: Hibrit Roket Motorlarının Geleneksel Sistemlere Göre Avantajları

Özellik	Hibrit Roketler	Katı Yakıtlı Roketler	Sıvı Yakıtlı Roketler
Yakıt Tipi	Katı Yakıt (Parafin) + Sıvı Oksitleyici (LOX)	Katı Yakıt/Oksitleyici Karışımı	İki Sıvı Yakıt (Yakıt + Oksitleyici)
Güvenlik	Yüksek (Ayrı depolama, düşük patlama riski) ³	Orta (Yanıcı karışım, çatlak riski) ¹⁴	Yüksek (Ayrı depolama, ancak toksik/kriyojenik olabilir) ¹⁴
Maliyet	Düşük-Orta (Daha basit tasarım) ¹¹	Düşük (Basit yapı) ¹⁴	Yüksek (Karmaşık pompalar, valfler) ¹⁴
Kontrol Edilebilirlik	Yüksek (Yeniden ateşleme, itki sonlandırma, kısılabilme) ³	Düşük (Genellikle durdurulamaz, kısılmaz) ¹⁴	Yüksek (Yeniden ateşleme, itki sonlandırma, kısılabilme) ¹⁴
Çevresel Etki	Düşük (Daha çevreci, temiz yanma) ¹²	Yüksek (Toksik kalıntılar, kirlilik)	Değişken (Bazıları çevreci, bazıları toksik)
Karmaşıklık	Orta (Sıvıdan basit, katıdan karmaşık) ¹⁰	Düşük (En basit) ¹⁴	Yüksek (Çok sayıda hareketli parça, tesisat) ¹⁴
Performans (Özgül İtki)	Orta-Yüksek (Katıdan iyi, sıvıya yakın) ¹⁰	Düşük-Orta ¹⁴	Yüksek (En yüksek) ¹⁴

Hibrit roketlerin bu avantajları, özellikle Ay Araştırma Programı (AYAP-1) gibi karmaşık bir Ay görevinin gereklilikleriyle mükemmel bir uyum sergilemektedir. Gelişmiş güvenlik, maliyet etkinliği ve yeniden ateşleme ile itki kontrolü gibi kritik kabiliyetler ³, AYAP-1'in ilk aşamasında hedeflenen "sert iniş" için hassas hedefleme, ikinci aşamada ise "yumuşak iniş" için mutlak gereklilik olan yeniden ateşleme ve kısma yetenekleri açısından hayati öneme sahiptir.⁷ Bu nedenle, Türkiye'nin DeltaV aracılığıyla hibrit teknolojiye yaptığı önemli yatırım, Ay programı hedeflerine ulaşmak ve uzayda uzun vadeli, sürdürülebilir bir varlık oluşturmak için hesaplı bir stratejik tercih olarak değerlendirilmektedir.

DeltaV'nin hibrit roketlerinin Arif Karabeyoğlu'nun "tescilli buluşuna" dayanması ¹ önemli bir ayrıntıdır. Bu durum, Türkiye'nin sadece mevcut uzay teknolojilerini benimsemekle kalmayıp, hibrit itki alanında küresel bilgi birikimine aktif olarak katkıda bulunduğunu göstermektedir. Tescilli bir buluş, benzersiz bir rekabet avantajı, fikri mülkiyet ve bu niş ancak büyüyen sektörde gelecekteki teknolojik liderlik için güçlü bir temel sağlamaktadır. Bu, Türkiye'yi yalnızca bir teknoloji tüketicisi olmaktan çıkarıp, ileri uzay çözümlerinin bir yenilikçisi ve potansiyel ihracatçısı konumuna getirmektedir. Bu fikri mülkiyet, aynı zamanda olası teknoloji transferi kısıtlamaları karşısında stratejik bağımsızlık ve dayanıklılık da sunmaktadır.

2.3. DeltaV'nin Uzaydaki Öncü Rolü ve Önceki Başarıları

DeltaV Uzay Teknolojileri, 200 km irtifa rekoru öncesinde de uzay alanında bir dizi öncü başarıya imza atmıştır. Bu başarılar, şirketin sürekli yenilikçilik ve yetenek geliştirme yolculuğunu gözler önüne sermektedir:

2019: Parafin ve sıvı oksijen yakıt çiftini kullanan dünyanın ilk sonda fırlatmasını gerçekleştirdi.¹³
2019: Türkiye'nin en büyük sıvı oksitleyicili roket motoru ateşlemesini yaptı.¹³
2022: Dünyanın ilk hibrit uzay motoru (HİS) geliştirildi.¹³
2023: SORS (Sonda Roket Sistemi), LOX ve parafin yakıt kombinasyonunu kullanarak 100 km irtifayı aşan dünyanın ilk hibrit roket sistemi oldu.¹¹
2023: SORS aracılığıyla bir hibrit roket sisteminin (HİS) uzayda ilk ateşlemesini gerçekleştirerek, Ay misyonları için kritik bir doğrulama olan motorun uzay boşluğunda çalışma yeteneğini kanıtladı.¹¹

Bu kronolojik başarılar dizisi, DeltaV'nin uzmanlık oluşturma ve karmaşık uzay teknolojilerinin riskini sistematik olarak azaltma konusunda oldukça bilinçli ve aşamalı bir strateji izlediğini ortaya koymaktadır. Yer testlerinden (2019) başlayarak 100 km irtifaya ulaşmaya (2023) ve ardından 200+ km rekorundan (2025) önce uzayda ateşleme yeteneğini göstermeye (2023) kadar olan ilerleme, metodik bir mühendislik ve program yönetimi yaklaşımını sergilemektedir. Her bir kilometre taşı, teknolojinin belirli, temel bir yönünü (yakıt çifti performansı, atmosferik uçuş, vakumda çalışma) doğrulamakta ve bunların tümü başarılı bir Ay görevi için ön koşul niteliğindedir. Bu kümülatif deneyim ve yapılandırılmış risk azaltma süreci, 200 km rekorunun münferit bir olay değil, iyi yürütülmüş, uzun vadeli bir araştırma ve geliştirme yol haritasının mantıksal bir sonucu olduğunu göstermektedir. Bu sistematik yaklaşım, AYAP-1 gibi karmaşık gelecek misyonlarının genel başarı olasılığını önemli ölçüde artırmaktadır.

DeltaV'nin temel misyonu ve vizyonu, güvenilir ve verimli uzay erişimi ve operasyonları için yenilikçi itki ve alt sistem teknolojileri geliştirmektir.¹³ Şirket, yeşil, düşük maliyetli ve yenilikçi hibrit roket motoru teknolojilerinde küresel bir lider olmayı hedeflemektedir.¹³

DeltaV'nin patentli hibrit roket teknolojisinin mucidi ve eski Genel Müdürü olan Doç. Dr. Arif Karabeyoğlu'nun ¹ rolü ve kendisinin şu anda Fergani Uzay bünyesinde görev alması ¹, insan sermayesinin ve kurumsal bilginin ulusal uzay ekosistemi içinde stratejik olarak konumlandırıldığını göstermektedir. Dr. Mehmet Kahraman'ın, DeltaV bünyesindeki yedi yıllık deneyimiyle yeni Genel Müdür olarak atanması ¹⁷, istikrarlı ve iyi yönetilen bir liderlik geçişine işaret etmektedir. Bu süreklilik, derin kurumsal bilginin ve teknik uzmanlığın korunmasını ve aktarılmasını sağlamakta, bu da ulusal uzay programları gibi uzun vadeli, yüksek teknoloji projelerinin sürdürülebilir ilerlemesi için hayati önem taşımaktadır. Bu durum, ülkenin özel insan sermayesini kilit ulusal uzay kuruluşları arasında besleme ve kullanma konusunda stratejik bir yaklaşım sergilediğini ortaya koymaktadır.

3. Milli Uzay Programı ve Ay Görevi: Stratejik Entegrasyon

3.1. Türkiye'nin Milli Uzay Programı (MUP) ve 10 Stratejik Hedefi

Türkiye'nin uzaydaki vizyonunu, stratejilerini, hedeflerini ve projelerini koordineli ve entegre bir şekilde yürütmek üzere hazırlanan Milli Uzay Programı (MUP), 2021 yılında resmen açıklanmıştır.⁴ Bu program, küresel gelişmeleri ve ülkenin mevcut potansiyelini dikkate alarak kapsamlı bir yol haritası sunmaktadır.⁴ MUP'un temel politika eksenleri arasında uzaya bağımsız erişim, kritik teknolojilerde yerlileşme, bilime katkı, uzayın barışçıl kullanımı, yumuşak güç projeksiyonu, ticari fayda ve toplumsal farkındalığın artırılması yer almaktadır.⁷

MUP'un 10 stratejik hedefi bulunmaktadır ⁴:

Ay Görevi
Uydu Üretimlerinin Tek Çatı Altına Toplanması ve Yerli Uydu Geliştirme Programı
Bölgesel Konumlama ve Zamanlama Sistemi (BKZS) Kurulması
Uzaya Erişim ve Uzay Limanı Geliştirilmesi
Uzay Havasına İlişkin Teknolojik Araştırmalar
Uzay Nesnelerinin Yerden Gözlemi ve Takibi
Uzay Sanayi Ekosisteminin Geliştirilmesi
Uzay Teknolojileri Geliştirme Bölgesi Kurulması
Uzay Farkındalığı ve İnsan Kaynağının Geliştirilmesi
Türk Astronot ve Bilim Misyonu Programı

DeltaV'nin son başarısı, özellikle "Ay Görevi" ve "Uzaya Erişim ve Uzay Limanı" hedeflerini doğrudan desteklemekte ve ilerletmektedir.⁴ Türkiye Uzay Ajansı (TUA), 2018 yılında kurulmuş olup, bu iddialı ulusal uzay çabalarını yönetme, koordine etme ve yürütme konusunda merkezi bir role sahiptir.¹⁹

Milli Uzay Programı Strateji Belgesi'nin ⁷ varlığı ve 10 ayrı, ancak birbiriyle bağlantılı stratejik hedefi ⁴, Türkiye'nin uzay hedeflerinin sadece birer arzu olmaktan öte, iyi tanımlanmış, uzun vadeli bir ulusal stratejiye dayandığını göstermektedir. "Uzaya Bağımsız Erişim" ve "Kritik Teknolojilerde Yerlileşme" gibi temel politika sürücülerinin ⁷, bilimsel ve ticari faydalarla birlikte açıkça dahil edilmesi, uzay özerkliğine ulaşmak için kapsamlı ve entegre bir yaklaşımı ortaya koymaktadır. DeltaV'nin rekor kıran başarısı, bu bilinçli stratejik planlamanın somut bir sonucudur ve ulusal vizyonun etkin bir şekilde uygulandığını kanıtlamaktadır. Bu durum, başarının sadece tek bir roketin performansıyla ilgili olmadığını, aynı zamanda uzayda sürdürülebilir ilerleme için tasarlanmış sağlam bir ulusal stratejik çerçevenin doğrulanması anlamına geldiğini göstermektedir.

MUP'un Türkiye Uzay Ajansı (TUA) ¹⁹, Cumhurbaşkanlığı Savunma Sanayii Başkanlığı (SSB) ³ ve DeltaV gibi özel şirketleri ¹ içeren yapısı, çeşitli hükümet ve sanayi kuruluşları arasında yüksek düzeyde koordineli ve uyumlu bir çabayı işaret etmektedir. MUP, aynı zamanda "Uzay Sanayi Ekosisteminin Geliştirilmesi" hedefini de açıkça içermektedir.⁴ SSB tarafından kamuoyu önünde takdir edilen ve desteklenen DeltaV'nin başarısı ³, bu bilinçli ekosistem yaklaşımının doğrudan bir sonucudur. Bu durum, teknolojik ilerlemelerin izole kalmayıp, daha geniş bir ulusal yeteneğe, ekonomik büyümeye ve sektör içinde istihdam yaratılmasına sinerjik olarak katkıda bulunmasını sağlamak için sağlam ve birbirine bağlı bir yerel uzay endüstrisi geliştirme stratejik niyetini vurgulamaktadır.

Tablo 3: Milli Uzay Programı Ay Görevi (AYAP-1) Temel Hedefleri ve Takvimi

Görev Aşaması	Hedefler	Kullanılacak Teknolojiler	Tahmini Takvim
AYAP-1 (Sert İniş)	- Derin uzayda fırlatma ve itki teknolojileri deneyimi kazanmak ve sistemlere uzay tarihçesi kazandırmak. <br> - Ay'a ulaşan sayılı ülkeler arasına girmek. <br> - Gezen araç üzerindeki bilimsel deneylerle Dünya bilim ve teknolojisine katkıda bulunmak. <br> - Uluslararası iş birliği fırsatlarını artırmak. ⁷	- Milli Hibrit İtki Sistemi (HİS) (DeltaV tarafından geliştirilen) ³ <br> - Yerli uzay aracı (TÜBİTAK Uzay tarafından tasarlanan, platform ve itki modüllerinden oluşan) ²¹ <br> - Yörünge belirleme ve kontrol yazılımları <br> - Uzun mesafe haberleşme sistemleri <br> - Otonomi sistemleri ⁷	Orijinal Hedef: 2023 sonu (Cumhuriyet'in 100. yılı) ⁷ <br> Güncel Hedef: 2026 ¹⁹
AYAP-2 (Yumuşak İniş)	- Milli fırlatma aracı ve yerli motorlarla Ay yüzeyine yumuşak iniş gerçekleştirmek. <br> - Ay yüzeyinde bilimsel araştırma yapmak üzere gezen araç (rover) indirmek. ⁷	- Milli Fırlatma Aracı ⁷ <br> - Yerli Motorlar (HİS dahil) ⁷ <br> - Gelişmiş iniş sistemleri ⁷	2028 ⁷

3.2. AYAP-1: Ay Araştırma Programı'nın Kritik Adımları

AYAP-1'in birincil hedefi, yerli olarak geliştirilen teknolojilerle Ay yüzeyine ulusal bir gezgin araç göndermek, böylece kritik derin uzay deneyimi kazanmak ve Türkiye'nin uzay yetenekli ülkeler arasındaki konumunu yükseltmektir.⁴ Bu misyonun merkezinde, DeltaV'nin Hibrit İtki Sistemi (HİS) bulunmaktadır. Bu sistem, görevin kritik yörünge transferi ve Ay'a iniş aşamaları için özel olarak planlanmıştır.³

AYAP-1 için planlanan görev dizilimine göre, uzay aracı önce Dünya yörüngesine fırlatılacak, burada sistem başlatma ve takla sönümleme prosedürlerini tamamlayacaktır. Ardından, DeltaV'nin HİS sistemi, uzay aracını Ay yörüngesine doğru itmek için devreye girecek ve ilk aşamada Ay yüzeyine sert bir iniş gerçekleştirecektir.³

AYAP-1 uzay aracının mevcut geliştirme durumu hakkında güncel bilgiler de mevcuttur. "Sistem Seviyesi Tasarım Aşaması" başarıyla tamamlanmış ve "Ayrıntılı Tasarım (Ekipman/Modül/Bileşen Geliştirme) Aşaması" faaliyetleri devam etmektedir.²³ Bu süreç, yeterlilik modellerinin ve uzun teslim süreli kalemlerin üretiminin başlatılmasını içermektedir.²³ AYAP-1 için güncellenen fırlatma yılı 2026 olarak belirlenmiştir.¹⁹ Başlangıçtaki hedef 2023 olmasına rağmen ⁷, bu güncelleme derin uzay görevlerinin doğasındaki karmaşıklıkları ve tipik zaman çizelgelerini yansıtmaktadır.

AYAP-1 hedef tarihinin başlangıçtaki 2023'ten ⁷ güncel 2026'ya ¹⁹ kayması, yüksek teknolojili uzay projelerinde sıkça karşılaşılan bir durumdur. Bir kaynak, yüksek teknoloji Ar-Ge projelerinde "gecikmeler yaşanmasının olağan olduğunu" açıkça belirtmektedir.²² Bu ayarlama, Türkiye Uzay Ajansı (TUA) ve ortaklarının pragmatik ve uyarlanabilir bir program yönetimi yaklaşımını benimsemesini göstermektedir. İddialı bir başlangıç takvimine katı bir şekilde bağlı kalmak yerine, kapsamlı testleri ve DeltaV HİS ile genel uzay aracı dahil olmak üzere karmaşık sistemlerin tam hazır olmasını ve yeterliliğini sağlamaya öncelik verilmektedir.²³ Bu durum, uzay misyonu geliştirmesine yönelik olgun bir anlayışı ortaya koymakta; teknik titizlik ve görev başarısının keyfi son tarihlerden önce geldiğini ve bu yüksek profilli ulusal girişimin başarılı olma olasılığını artırdığını göstermektedir.

AYAP-1 geliştirme sürecinin detayları ²¹, DeltaV'nin ötesinde TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü (uzay aracı tasarımı, haberleşme sistemleri için), TÜBİTAK MAM (güneş panelleri için) gibi birçok paydaşın katılımını ve üniversitelerin "Bilimsel Çalışma Grubu Toplantısı"nda yer almasını vurgulamaktadır.²⁴ "Uzay ekosistemini" güçlendirdiği açıkça belirtilen bu çok paydaşlı katılım ²³, uzmanlığı dağıtmak, çeşitli kurumlar arasında kapasite oluşturmak ve işbirlikçi bir ortamı teşvik etmek için bilinçli bir stratejiyi işaret etmektedir. Bu yaklaşım, ulusal bir uzay programının uzun vadeli sürdürülebilirliği ve büyümesi için kritik öneme sahiptir; bilgi, yetenekler ve insan kaynaklarının ülkenin bilimsel ve endüstriyel tabanı boyunca geniş çapta yayılmasını ve entegre edilmesini sağlamaktadır.

3.3. Bu Rekorun Ay Görevi İçin Anlamı

DeltaV'nin hibrit roketiyle elde edilen 200+ km irtifa rekoru, Hibrit İtki Sistemi'nin (HİS) uzaya yakın koşullar altında kritik bir doğrulaması olarak hizmet etmekte ve AYAP-1 görevi için hazır olduğunu ve uygunluğunu doğrudan teyit etmektedir.³ Bu başarı, HİS sistemi için paha biçilmez bir "uzay tarihçesi" sağlamaktadır. Uzay tarihçesi kazanmak, bileşenlerin sert ve affetmez uzay ortamında güvenilirliğini, performansını ve sağlamlığını kanıtlamak için hayati öneme sahiptir ve gelecekteki görevlerin riskini önemli ölçüde azaltmaktadır.⁷

Bu başarı, Türkiye'nin karmaşık derin uzay görevlerini yürütme konusundaki yerli yeteneklerine olan güveni önemli ölçüde artırmaktadır. Bu, yörünge altı sonda roketi testlerinden, yörüngeye yerleştirme ve Ay transferi gibi daha iddialı gerekliliklere doğru açık bir ilerlemeyi işaret etmektedir.¹ Bu rekor, Milli Uzay Programı'nın temel hedeflerinden biri olan "Ay'a ulaşan sayılı ülkeler arasına girmek" ⁷ hedefine doğru somut ve önemli bir adım olarak değerlendirilmektedir.

SORS sonda roket sistemi, 200+ km rekorunu elde eden bir "teknoloji platformu" olarak tanımlanmaktadır.²⁵ Bu platform, Mikro Uydu Fırlatma Aracı (MUFA) teknolojilerini test etmek ve daha da önemlisi, HİS gibi kritik bileşenler için "uzay tarihçesi" kazanmak amacıyla kullanılmaktadır.⁷ Bu durum, sonda roketi programının münferit bir çaba olmadığını, aksine yörünge ve derin uzay yetenekleri için daha büyük, aşamalı bir geliştirme stratejisi içinde kritik, maliyet etkin bir test alanı olduğunu ortaya koymaktadır. Dolayısıyla, 200 km rekoru, karmaşık ve yüksek riskli bir misyon olan AYAP-1'e entegrasyonundan önce, kritik bir alt sistemin (HİS) kontrollü, daha düşük riskli bir ortamda başarılı bir şekilde olgunlaştığını göstermektedir. Bu, stratejik geliştirme yolunu doğrulayan ve sonraki, daha iddialı görevlerin başarı olasılığını önemli ölçüde artıran klasik, ihtiyatlı bir mühendislik yaklaşımıdır.

Milli Uzay Programı, "uzaya bağımsız erişim"i vurgularken ⁷, AYAP-1'in ilk aşaması için "uluslararası iş birliğinin" kullanılacağını da belirtmektedir.⁷ Hibrit roket irtifasında dünya rekoru kırmak ¹ ve uzayda ateşleme yeteneğini göstermek ¹¹, Türkiye'nin küresel uzay topluluğundaki güvenilirliğini, teknik itibarını ve potansiyel bir ortak olarak çekiciliğini önemli ölçüde artırmaktadır. Bu başarılar, ileri teknik yeteneklerin somut kanıtlarıdır ve Türkiye'yi gelecekteki daha iddialı uluslararası uzay projeleri için daha arzu edilen ve saygın bir işbirlikçi haline getirmektedir. Bu rekor, bilimsel ve teknolojik alanda güçlü bir "yumuşak güç" projeksiyonu olarak hizmet etmekte ⁷, bilgi, kaynak ve gelecekteki ortak girişimler için kapılar açmaktadır.

4. Küresel Uzay Yarışında Türkiye'nin Yükselen Konumu

4.1. Uluslararası Uzay Arenasındaki Yansımalar

Hibrit roket irtifasında dünya rekoru kırmak, Türkiye'nin küresel uzay endüstrisindeki konumunu ve itibarını önemli ölçüde yükseltmektedir.¹ Özellikle hibrit itki teknolojisi gibi uzmanlaşmış ve hızla büyüyen bir alanda bu başarı, Türkiye'yi potansiyel bir lider ve yenilikçi olarak konumlandırmaktadır. Hibrit roketler, doğası gereği sundukları güvenlik, maliyet etkinliği ve çevresel avantajlar nedeniyle küresel çapta giderek daha fazla ilgi görmektedir.⁹ Bu durum, Türkiye'nin bu özel uzay piyasası segmentinde öncü bir rol üstlenebileceğini göstermektedir.

Bu başarı, Türkiye'nin bağımsız bir uzay yolculuğuna olan sarsılmaz vizyonunun ve kararlılığının "açık bir beyanı" olarak değerlendirilmektedir. Savunma ve uzay alanındaki kilit yetkililer tarafından da bu şekilde ifade edilmiştir.⁵ Bu gelişme, Türkiye'nin 2030 yılına kadar küresel çapta ilk 7-8 uzay gücü arasına girme gibi daha geniş stratejik hedefiyle doğrudan bağlantılıdır. Türkiye Uzay Ajansı Başkanı tarafından dile getirilen bu vizyon ¹², ülkenin uzaydaki iddialı konumunu pekiştirmektedir.

Yerleşik uzay güçleri genellikle büyük ölçekli fırlatma araçları için geleneksel sıvı ve katı itki sistemlerine odaklanırken, Türkiye'nin hibrit roket teknolojisine sürekli odaklanması ve dünya lideri başarıları ¹, ülkeyi bu gelişmekte olan niş alanda önemli ve uzmanlaşmış bir oyuncu olarak konumlandırmaktadır. Hibrit teknolojisi, Ay'a inişler, ticari küçük uydu fırlatmaları ve yörünge altı uzay turizmi gibi belirli görev profilleri için giderek daha alakalı hale gelen belirgin avantajlar (güvenlik, kontrol, maliyet, çevre dostu özellikler) sunmaktadır.³ Bu stratejik uzmanlaşma, Türkiye'nin benzersiz bir rekabet avantajı elde etmesini ve geleneksel roketçilikteki yerleşik devlerle doğrudan rekabet etmek yerine, benzersiz uzmanlığını ve patentli çözümlerini potansiyel olarak ihraç etmesini sağlamaktadır. Bu, küresel uzay ekonomisinde etki kazanmak için akıllı ve hedefe yönelik bir yaklaşımı işaret etmektedir.

DeltaV'nin başarısı, Arif Karabeyoğlu'nun "tescilli buluşuna" dayanan bir şirketin ¹ Savunma Sanayii Başkanlığı'ndan (SSB) doğrudan destek ve övgü almasıyla ³, Türkiye'nin Ar-Ge ve inovasyon stratejisine yaptığı ulusal yatırımın güçlü bir doğrulaması olarak hizmet etmektedir. Bu başarı, hedefe yönelik kamu-özel sektör ortaklıklarının ve sürdürülebilir finansmanın, uzay teknolojisi gibi son derece karmaşık ve sermaye yoğun sektörlerde bile dünya standartlarında sonuçlar verebileceğini göstermektedir. Bu başarı, daha fazla yatırımı teşvik etmek, bir inovasyon kültürünü beslemek ve Türkiye'nin tüm inovasyon ekosisteminde kritik STEM alanlarında üst düzey yetenekleri çekmek ve elde tutmak için daha geniş etkileri barındırmaktadır.

4.2. Gelecek Adımlar ve Potansiyel Uygulamalar

DeltaV'nin ileriye dönük planları, hibrit teknolojisinin küresel rekabet gücünü artırmak için sürekli geliştirme ve gelecekteki daha büyük fırlatma sistemlerinde birincil aşama olarak potansiyel entegrasyonu içermektedir.¹¹ Bu hedefler, Milli Uzay Programı'nın bağımsız uzay erişimi ve ulusal uzay limanı geliştirme gibi daha geniş hedeflerini doğrudan desteklemektedir.⁴

DeltaV'nin hibrit roket teknolojisinin Ay misyonlarındaki rolünün ötesinde çeşitli potansiyel uygulamaları bulunmaktadır:

Ticari Uzay Erişimi: Büyüyen ticari uzay pazarında küçük uydular veya yörünge altı faydalı yükler için düşük maliyetli, güvenli ve güvenilir fırlatma hizmetleri sunma potansiyeli taşımaktadır.⁹
Uzay Turizmi: Hibrit roketlerin doğasında bulunan güvenlik ve hassas kontrol özellikleri, onları yörünge altı uzay turizmi dahil olmak üzere gelecekteki insanlı uzay uçuşu girişimleri için ideal bir aday haline getirmektedir.¹²
Savunma ve Hipersonik Uygulamalar: SORS sisteminin kendisi hipersonik test platformları kapsamında geliştirilmiştir.⁸ Hibrit roketler, güvenlikleri ve kontrol edilebilirlikleri nedeniyle çeşitli savunma uygulamaları için belirgin avantajlar sunmaktadır.³
Bilimsel Araştırma: Sonda roketleri, mikro yerçekimi ortamlarında kısa süreli bilimsel deneyler yapmak için değerli platformlar sağlayarak temel uzay bilimine katkıda bulunmaktadır.⁹

Bu gelişmeler, Türk savunma, havacılık ve uzay sektörlerinde "yerlilik oranının" artırılmasına yönelik ulusal hedefe önemli katkılar sağlamaktadır.¹⁵

Hibrit roket teknolojisine yapılan yatırımın, AYAP-1 misyonunun ötesinde (örneğin ticari uzay, uzay turizmi, savunma, hipersonik testler, bilimsel deneyler) geniş potansiyel uygulamaları ³ olduğunu görmek, bu yatırımın tek amaçlı bir çaba olmadığını göstermektedir. Aksine, geniş ekonomik ve stratejik faydalar sağlayan temel bir yeteneğin geliştirilmesini temsil etmektedir. Bu çeşitlendirme, birden fazla potansiyel gelir akışı sağlamakta, programın tek bir görevin başarısına olan bağımlılığını azaltmakta ve daha dirençli ve çok yönlü bir ulusal uzay endüstrisine katkıda bulunmaktadır. Ayrıca, uzay keşfi için geliştirilen yeniliklerin ulusal güvenliği (savunma, hipersonik yetenekler) doğrudan artırabileceği ve çeşitli sektörlerde daha geniş teknolojik ilerlemeye katkıda bulunabileceği ileri uzay teknolojisinin çift kullanımlı doğasını vurgulamaktadır.

DeltaV'nin misyonunda ve hibrit roketlerin avantajlarında "düşük maliyetli" ve "çevreci" teknolojilere ⁹ sürekli vurgu yapılması, hızla büyüyen küresel "Yeni Uzay" hareketiyle mükemmel bir uyum içindedir. Bu hareket, geleneksel, genellikle devlet liderliğindeki büyük ölçekli uzay programlarından uzaklaşarak uygun fiyatlılığı, yeniden kullanılabilirliği ve çevresel sürdürülebilirliği önceliklendirmektedir. Türkiye, hibrit roketlerinde bu özellikleri aktif olarak geliştirerek ve sergileyerek, kendisini sadece uzayda geleneksel bir devlet aktörü olarak değil, modern, çevik ve ticari olarak uygulanabilir yaklaşımları benimseyen bir ülke olarak konumlandırmaktadır. Bu "Yeni Uzay" zihniyeti, gelişen küresel uzay ekonomisinin segmentlerine aktif olarak katılma ve potansiyel olarak liderlik etme stratejik niyetini işaret etmekte, tamamen hükümet görevlerinin ötesine geçen önemli ticari fırsatlar ve uluslararası ortaklıklar için kapılar açmaktadır.

5. Sonuç ve Değerlendirme: Uzayda Bağımsızlık ve Bilimsel İlerleme

DeltaV'nin hibrit roketiyle elde ettiği 200 kilometrenin üzerindeki irtifa rekoru, Türkiye'nin hızla ilerleyen bilimsel ve mühendislik yeteneklerinin güçlü bir kanıtıdır. Bu başarı, ülkenin uzaya bağımsız erişim yolculuğunda önemli ve somut bir adımı temsil etmektedir. Bu teknolojik zafer ile Milli Uzay Programı'nın "Ay Görevi" (AYAP-1) stratejik hedefleri arasında doğrudan ve kritik bir bağlantı bulunmaktadır. Bu başarı, yalnızca temel teknolojileri doğrulamakla kalmayıp, Türkiye'nin Ay misyonu zaman çizelgesini de önemli ölçüde hızlandırmakta ve riskini azaltmaktadır.

Savunma Sanayii Başkanı Haluk Görgün'ün bu başarıyı "bu milletin özgüvenini, hayalini ve inancını uzaya taşıdınız" ²⁶ ve "bir vizyonun açık beyanı" ⁵ olarak tanımlaması, bu teknik başarının sadece mühendislikten öteye geçtiğini göstermektedir. Bu, uzay programının ulusal teknolojik bağımsızlık, küresel konum ve ulusal gurur gibi daha geniş ulusal hedeflerle derinlemesine iç içe olduğunu ifade etmektedir. Bu güçlü söylem, uzay keşfinin sermaye yoğun, onlarca yıl süren doğası için kesinlikle gerekli olan sürdürülebilir bir siyasi iradeyi ve uzun vadeli bir taahhüdü işaret etmektedir. Dolayısıyla, bu rekor, ulusal kararlılığın ve büyük bir stratejik vizyonun başarılı bir şekilde uygulanmasının güçlü bir sembolü olarak hizmet etmektedir.

Türkiye'nin, DeltaV'nin bu başarısıyla uzay alanında önemli bir küresel güç olma konusundaki sarsılmaz kararlılığı vurgulanmaktadır. Bu yerli yetenekler, ülkenin hem küresel teknolojik ilerlemeye hem de evrensel bilimsel bilgiye önemli katkılar sağlamasına olanak tanıyacak, yeni bir keşif ve inovasyon çağını başlatacaktır. Bu iddialı hedeflere ulaşmada, yerli kabiliyetlerin, Milli Uzay Programı aracılığıyla ifade edilen net bir ulusal vizyonun ve hükümet kurumları, akademi ve özel sektör arasında sağlam, işbirlikçi bir ekosistemin sinerjik kombinasyonunun kritik bir rol oynadığı açıktır.

Milli Uzay Programı'nın temel hedeflerinden biri, "Uzay Farkındalığı ve İnsan Kaynağının Geliştirilmesi" ⁴ olup, özellikle "çocukların ve gençlerin uzaya ilgisini yükselterek, bu alanda meslek seçmeye teşvik etmek" ¹⁸ amaçlanmaktadır. Alper Gezeravcı'nın misyonu ¹⁹ ve DeltaV'nin rekor kıran uçuşu gibi yüksek profilli başarılar, güçlü, gerçek dünya ilham kaynakları olarak hizmet etmektedir. Bu başarı, bilim, teknoloji, mühendislik ve matematik (STEM) alanlarına olan kamu ilgisini önemli ölçüde artırabilir ve uzay ve ilgili endüstrilere daha büyük bir yetenekli genç birey havuzu çekebilir. Bu durum, uzun vadeli büyüme ve Türkiye'nin uzay çabalarının başarısı için kritik öneme sahip yetenekli mühendis, bilim insanı ve yenilikçilerin sürdürülebilir bir akışını sağlayarak önemli bir toplumsal dalgalanma etkisi yaratmaktadır.

Türkiye Uzayda Yeni Bir Dönem Başlattı: DeltaV Hibrit Roketiyle 200 KM İrtifa Rekoru ve Ay Misyonuna Kritik Adım