Từ trải nghiệm cá nhân: cách làm UI UX Portfolio sát với công việc thực tế hơn cho Junior

Cách đây 4 năm, mình cũng là một người mon men bước vào ngành Product Design. Học qua vài khóa cơ bản về UI và UX, làm một chiếc portfolio đủ quy trình từ research đến prototype – giống như bao người khác. Và may mắn là mình tìm được công việc đầu tiên ở Vietcetera từ chính chiếc portfolio đó.

Nhưng sau vài năm làm nghề, mình nhận ra rằng một case study "full quy trình" không phải lúc nào cũng là cách tiếp cận phù hợp nhất – đặc biệt nếu bạn là một fresher đang muốn apply vào công ty product.

Tại sao mình lại nghĩ vậy?

Ở giai đoạn mới vào nghề, chúng ta thường được khuyên là cần show một case study chỉn chu từ A-Z: research, interview, persona, wireframe, UI, prototype, v.v. – để chứng minh rằng bản thân biết quy trình và có thể thiết kế dựa trên insights từ người dùng thay vì chỉ làm cho đẹp. Tuy nhiên ở môi trường làm việc:

• Việc quyết định làm tính năng nào thường không nằm trong tay designer, đặc biệt là junior. Những câu hỏi như “tại sao làm cái này”, “ưu tiên cái gì” thường đến từ CEO, PO hoặc PM – tuỳ mô hình tổ chức. Newbie khó có cơ hội ảnh hưởng đến những quyết định này.

• Interview user là một kỹ năng cực khó. Việc tìm được insight không bias, hiểu đúng pain point thật sự – đó là chuyện phải luyện nhiều và sai nhiều mới lên tay. Mình không nghĩ doanh nghiệp kỳ vọng một fresher sẽ thành thục chuyện này.

• ​Nhiều case study học thuật mình từng xem có vẻ… hơi giống nhau: đúng công thức nhưng thiếu chiều sâu. Dù trình bày rất đẹp, mình vẫn không thấy được lý do phải có đầy đủ các bước hoặc product đang cố gắng giải quyết vấn đề gì.

Ngoài ra, case study giả tưởng hoặc side project thường không phản ánh được những đánh đổi thật sự trong team. Trong thực tế, design phải cân bằng giữa yêu cầu business, khả năng kỹ thuật, và dữ liệu có sẵn. Những cuộc hội thoại kiểu:

“Cái này dev không làm được nha”, “Business không approve layout này đâu” xảy ra rất thường xuyên.

Vậy một portfolio phù hợp hơn với fresher sẽ như thế nào?

Với một fresher thì doanh nghiệp sẽ thấy ấn tượng khi bạn thể hiện được bạn cần ít thời gian để bắt nhịp với công việc, vì vậy mình nghĩ một portfolio với scope nhỏ hơn nhưng thực tế hơn sẽ là một lựa chọn hợp lý.

1. Làm sâu một luồng nhỏ

Đừng bắt đầu bằng việc redesign nguyên app hay làm một case từ business idea mà hãy chọn một luồng thật cụ thể, ví dụ như luồng bật định vị để lấy vị trí:

• Nếu user đã share location → hiện gì?

• Chưa share thì sao?

• Nếu đã từng từ chối share thì sao?

• Nếu đã share nhưng không lấy được vị trí thì làm thế nào?

Tạo ra flow hoàn chỉnh cho từng case nhỏ như vậy sẽ cho thấy bạn nghĩ về edge case, hiểu logic hệ thống, và có khả năng thiết kế trong giới hạn thực tế.

2. Phân tích tính năng nhỏ

Giả sử bạn được giao redesign tính năng "đổi mật khẩu". Bạn có thể:

• Phân tích current flow theo các tiêu chí đơn giản (consistency, affordance, v.v.)

• So sánh với các app khác

• Nếu có thể: đề xuất cải tiến nhỏ dựa trên heuristics hoặc làm Usability Testing với một vài người quen.

Output đưa ra không cần phải đúng 100%, điều nhà tuyển dụng muốn thấy là bạn có framework tư duy và biết cách apply kiến thức đã học.

3. UI có "sense" thiết kế

Một trong những thứ mình nghĩ các bạn junior hoặc fresher có thể đầu tư để làm tốt nhất có thể là UI. Bạn có thể làm sao cho:

• UI gọn gàng, có cân đối thị giác

• Màu sắc dùng hợp lý, nhất quán với branding

• Có yếu tố accessibility cơ bản (tương phản màu, font size, trạng thái button…)

Những yếu tố này tuy nhỏ, nhưng thể hiện rất rõ sự chỉn chu và hiểu nghề.

---

Tổng kết

Là người từng làm portfolio từ A-Z, mình hiểu tâm lý muốn làm hết đầy đủ quy trình (nếu ai cũng làm vậy mà mình không làm thì cũng hơi rén thật). Nhưng nếu được làm lại, mình sẽ chọn bắt đầu nhỏ hơn, đúng hơn với vai trò mình apply vào.

Portfolio không cần to, chỉ cần thể hiện được bạn hiểu và đã có sự chuẩn bị cho công việc của junior designer là được.