SNOMED CT: นวัตกรรมเพื่อระบบสุขภาพไทย

เมื่อวันที่ 28-29 พฤษภาคม 2568 สถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข (สวรส.) ร่วมกับ สํานักพัฒนามาตรฐานระบบข้อมูลสุขภาพไทย (สมสท.) ได้จัดงานประชุมวิชาการสถาบันวิจัยระบบสาธารณสุข ประจำปี 2568 ภายใต้ธีม “นวัตกรรมเพื่อระบบสุขภาพไทยเข้มแข็ง (Innovations for the Resilient Thai Health System)” ณ โรงแรมอัศวิน แกรนด์ คอนเวนชัน กรุงเทพฯ

โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อเป็นเวทีสำคัญในการแลกเปลี่ยนความรู้ ประสบการณ์ และนำผลงานวิจัยและนวัตกรรมด้านระบบสุขภาพไปใช้ประโยชน์อย่างมีประสิทธิภาพ โดยเน้นหัวข้อสำคัญคือ ‘มาตรฐานข้อมูล SNOMED CT: ฐานรากของนวัตกรรมการพัฒนาระบบสุขภาพไทย’ ซึ่งได้รับการสนับสนุนจากองค์การอนามัยโลกประจำประเทศไทย (WHO Thailand)

การประชุมครั้งนี้ได้เผยให้เห็นถึงศักยภาพอันมหาศาลของ SNOMED CT ซึ่งเป็น ระบบศัพท์ทางการแพทย์ที่ครอบคลุมมากที่สุดในโลกและรองรับได้หลากหลายภาษา ที่ได้รับการรับรองทางวิทยาศาสตร์และมีการปรับปรุงอย่างต่อเนื่องเพื่อสะท้อนความรู้ทางการแพทย์ล่าสุด

ประโยชน์หลักของการใช้ SNOMED CT ระบบ EHR ที่จะพลิกโฉมระบบสุขภาพไทย

ความสามารถในการทำงานร่วมกัน (Interoperability):
- SNOMED CT ทำหน้าที่เป็น ‘ภาษากลางด้านสุขภาพ’ ช่วยให้ระบบข้อมูลสุขภาพต่าง ๆ สามารถ ‘สื่อสาร’ และแลกเปลี่ยนข้อมูลกันได้อย่างราบรื่น
- แก้ปัญหาการใช้คำศัพท์ หรือรหัสที่แตกต่างกันสำหรับข้อมูลทางคลินิกเดียวกันในแต่ละโรงพยาบาล ทำให้การวิเคราะห์ข้อมูลทั่วประเทศ หรือระหว่างองค์กรเป็นเรื่องง่ายขึ้น และอำนวยความสะดวกในการส่งต่อผู้ป่วยระหว่างสถานพยาบาล
- นำไปสู่หลักการ ‘บันทึกครั้งเดียว ใช้ประโยชน์ได้หลายครั้ง (Collect once and use many times)’ ซึ่งช่วยลดความซ้ำซ้อน และเพิ่มประสิทธิภาพการทำงานของบุคลากรทางการแพทย์
ข้อมูลที่มีความหมาย (Meaningful Data):
- SNOMED CT กำหนดแนวคิดทางคลินิกอย่างชัดเจนด้วยรหัสเฉพาะ คำศัพท์ และความสัมพันธ์ หรือ ’ตำแหน่งที่พบ’ (Finding site) หรือ ‘สัณฐานวิทยาที่เกี่ยวข้อง’ (Associated morphology) สิ่งนี้ช่วยให้คอมพิวเตอร์สามารถ ‘เข้าใจ’ ความหมายทางคลินิกได้อย่างแม่นยำเช่นเดียวกับมนุษย์
ข้อมูลที่นำไปปฏิบัติได้ (Actionable Data):
- ข้อมูลทางคลินิกที่ถูกบันทึกด้วย SNOMED CT จะถูกนำไปใช้ประโยชน์เพื่อการวิจัย สร้างหลักฐานเชิงประจักษ์ และพัฒนาระบบสนับสนุนการตัดสินใจทางคลินิก (Clinical Decision Support Systems) ซึ่งช่วยให้แพทย์สามารถให้การรักษาที่ดีที่สุดและทันสมัยที่สุดแก่ผู้ป่วย
- มีความสามารถที่ทรงพลังกว่าการจัดประเภทแบบดั้งเดิม ในการวิจัยและวิเคราะห์ข้อมูล
ความครอบคลุมและแม่นยำ:
- SNOMED CT ครอบคลุมข้อมูลที่สำคัญทั้งหมดสำหรับบุคลากรทางการแพทย์ ไม่ว่าจะเป็นโรค ยา หัตถการ การตรวจพบโครงสร้างร่างกาย หรือผลิตภัณฑ์ยา
- โครงสร้างข้อมูลที่มีลำดับชั้นแบบ Polyhierarchy (แนวคิดหนึ่งสามารถมีกลุ่มต้นแบบได้หลายกลุ่ม) และไม่มีหมวดหมู่ '‘อื่น ๆ’ ทำให้การบันทึกข้อมูลมีความแม่นยำและละเอียดสูง

ตัวอย่างการประยุกต์ใช้ในระดับโลกที่น่าสนใจ:

ผู้เชี่ยวชาญจาก SNOMED International ได้นำเสนอตัวอย่างการใช้งาน SNOMED CT จากประเทศต่าง ๆ ทั่วโลก อาทิ:

การเฝ้าระวังโรคติดเชื้อ (สวิตเซอร์แลนด์): ใช้สร้าง Dashboard แสดงผลข้อมูลโรคติดเชื้อทั่วประเทศ เพื่อช่วยในการระบุรูปแบบ ตรวจจับปัญหา และวางแผนรับมือการระบาด
ระบบการรายงานโรคมะเร็ง (เกาหลี): ใช้สร้างแบบฟอร์มการรายงานโรคมะเร็งที่ใช้ SNOMED CT ซึ่งเชื่อมโยงกับการลงทะเบียนโรคมะเร็งระดับประเทศ
การจัดการข้อมูลยา (นอร์เวย์): ปรับปรุงระบบการจัดการข้อมูลยาในประเทศเพื่อให้รองรับการสั่งยา การจัดซื้อจัดจ้าง และการจัดการห่วงโซ่อุปทาน
ระบบสนับสนุนการตัดสินใจทางคลินิก (อินเดียและสหรัฐฯ): อินเดียได้พัฒนาชุดเครื่องมือ C-DEX toolkit และระบบสาธิต EHR ที่สามารถเติมข้อมูลอัตโนมัติจากความสัมพันธ์ใน SNOMED CT และแสดงการแจ้งเตือนการแพ้ยาหรือปริมาณยาเกินขนาด ซึ่งช่วยเพิ่มความปลอดภัยของผู้ป่วยอย่างมีนัยสำคัญ
สรุปข้อมูลผู้ป่วยระหว่างประเทศ (International Patient Summary - IPS): มาตรฐานสากลที่ใช้ SNOMED CT เป็นพื้นฐานในการสรุปข้อมูลผู้ป่วยเพื่อแลกเปลี่ยนระหว่างสถานพยาบาลหรือประเทศ ซึ่งสำคัญอย่างยิ่งต่อการดูแลผู้ป่วยข้ามพรมแดน และการจัดการผู้ย้ายถิ่น
การวิเคราะห์ข้อมูลด้านสุขภาพ (มาเลเซีย): มาเลเซียซึ่งเป็นสมาชิก SNOMED International มาก่อนประเทศไทยถึง 10 ปี (สมาชิกอันดับที่ 22) ได้นำเสนอการใช้เครื่องมือ "MyHarmony" ที่ประมวลผลข้อความทางคลินิกแบบอิสระ (Free text) ด้วยเทคนิค Natural Language Processing (NLP) เพื่อระบุและเข้ารหัสข้อมูลด้วย SNOMED CT โดยอัตโนมัติ ทำให้สามารถวิเคราะห์ตัวชี้วัดทางคลินิกได้ทันท่วงทีภายในวันเดียว แทนที่จะใช้เวลาเป็นเดือนหรือปี

ประโยชน์ต่อบุคลากรและระบบสุขภาพ:

แพทย์: สามารถบันทึกข้อมูลโดยใช้ภาษาทางคลินิกที่คุ้นเคย ไม่จำเป็นต้องจำรหัสหรือสัญลักษณ์ที่ซับซ้อน และได้รับการสนับสนุนการตัดสินใจอย่างแม่นยำ
ผู้บริหารโรงพยาบาล: ช่วยลดความซ้ำซ้อนของข้อมูลและทำให้ข้อมูลที่เก็บรวบรวมสามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้หลายวัตถุประสงค์ เช่น การเบิกจ่ายค่ารักษาพยาบาลและการบริหารจัดการ
นักวิเคราะห์ข้อมูลและนักวิจัย: สามารถดึงข้อมูลที่ละเอียดและแม่นยำ เพื่อวิเคราะห์แนวโน้มสุขภาพประชากร ระบุกลุ่มเสี่ยง และประเมินประสิทธิผลของการรักษา โดยใช้ความสามารถของ SNOMED CT ในการสืบค้นข้อมูลที่เฉพาะเจาะจงสูง (Expression Constraint Language - ECL)

ก้าวต่อไปของประเทศไทยกับ SNOMED CT:

ประเทศไทยในฐานะสมาชิกอันดับที่ 42 ของ SNOMED International มีโอกาสอันดีในการพัฒนาระบบสุขภาพให้ก้าวหน้ายิ่งขึ้น โดยการนำ SNOMED CT มาใช้เป็นรากฐานในการสร้างสรรค์ระบบข้อมูลสุขภาพที่เชื่อมโยงถึงกันได้อย่างแท้จริง SNOMED International มีความมุ่งมั่นที่จะสนับสนุนประเทศสมาชิกอย่างเต็มที่ ด้วย เครื่องมือแบบ Open-source ฟรี เช่น Snap2Snomed สำหรับการทำ Mapping code กับระยยรหัสอื่น ๆ [USER1] และ Snowstorm/Snowstorm Light ซึ่งเป็นคลังคำศัพท์ทางการแพทย์ที่ช่วยให้การจัดการและสืบค้นข้อมูลรวดเร็วและมีประสิทธิภาพ นอกจากนี้ ยังมี หลักสูตร e-learning ฟรี ทั้งหลักสูตรพื้นฐาน (Foundation Course) และหลักสูตรการนำไปใช้งาน (Implementation Course) เพื่อเสริมสร้างขีดความสามารถของบุคลากรทางการแพทย์และผู้พัฒนาระบบในประเทศ

การนำ SNOMED CT มาใช้อย่างกว้างขวางและสอดคล้องกันทั่วทั้งระบบสุขภาพของไทย ทั้งภาครัฐและเอกชน จะเป็นกุญแจสำคัญในการปลดล็อกศักยภาพสูงสุดของบันทึกสุขภาพอิเล็กทรอนิกส์ (EHR) นำไปสู่การดูแลผู้ป่วยที่ดีขึ้น การตัดสินใจที่มีประสิทธิภาพมากขึ้น และระบบสุขภาพที่เข้มแข็งอย่างยั่งยืนในอนาคต

การนำ SNOMED CT มาใช้อย่างกว้างขวางและสอดคล้องกันทั่วทั้งระบบสุขภาพของไทย ทั้งภาครัฐและเอกชน จะเป็นกุญแจสำคัญในการปลดล็อกศักยภาพสูงสุดของบันทึกข้อมูลสุขภาพอิเล็กทรอนิกส์ (EHR)
เพื่อประโยชน์ในการเชื่อมโยงข้อมูลที่แม่นยำและมีมาตรฐานเดียวกัน ช่วยให้การดูแลผู้ป่วยมีความถูกต้องและรวดเร็วขึ้น การตัดสินใจทางการแพทย์จะมีประสิทธิภาพสูงสุด และเพิ่มโอกาสในการรักษาผู้ป่วยได้อย่างดีที่สุด อีกทั้งยังช่วยผลักดันระบบสุขภาพไทยให้แข็งแกร่งและยั่งยืนในอนาคต พร้อมเปิดทางให้การวิจัยและการพัฒนานโยบายสุขภาพสามารถทำได้อย่างเต็มประสิทธิภาพ

SNOMED Courses สําหรับผู้ที่สนใจเรียนรู้และใช้งาน SNOMED CT

ลงทะเบียนเรียนผ่านระบบ SNOMED CT E-Learning Platform โดยในแต่ละ Courses ไม่ได้จํากัดเวลาในการเรียน เนื้อหาหลักสูตรที่แนะนําให้เรียน เช่น Foundation course, Implementation course และเมื่อเรียนเสร็จแล้วก็สามารถสอบประเมินผลเพื่อขอ Certificated ได้

สมสท.แนะนําสําหรับผู้ที่สนใจดาวน์โหลดชุดข้อมูล SNOMED CT (Release File)

สามารถสมัครสมาชิกผ่านระบบ MLDS (Member Licensing and Distribution Service) ของประเทศไทย : คลิก เพื่อเข้าถึงและดาวน์โหลดไฟล์เวอร์ชันที่เผยแพร่ได้อย่างถูกต้อง

ช่องทางการติดตามข่าวสารที่เกี่ยวข้องกับ SNOMED CT

1. เว็บไซต์ สำนักพัฒนามาตรฐานระบบข้อมูลสุขภาพไทย (สมสท.) เข้าถึงได้จาก https://this.or.th/

2. Facebook Fanpage: Thai Health Information Standards development center (THIS)

3. ติดต่อเรื่อง: SNOMED CT กับ สมสท. โทร: 02-027-9711 ต่อ 9086

การประชุมวิชาการ Snomed Ct – วางรากฐานนวัตกรรมเพื่อระบบสุขภาพไทยเข้มแข็ง สู่ยุคข้อมูลสุขภาพอัจฉริยะ