QGIS i sztuka mierzenia

Wycena nieruchomości czasami wymaga szybkich i dokładnych pomiarów. QGIS oferuje w tym zakresie niezwykle przydatne narzędzie pomiarowe, które znajdziesz na pasku narzędzi. Pozwala ono błyskawicznie zmierzyć odległość, powierzchnię, kierunek czy kąt. Jego obsługa jest intuicyjna, ale czy na pewno zawsze uzyskujemy to, czego oczekujemy?

W panelu narzędzia wybieramy typ pomiaru (np. powierzchnia), preferowane jednostki oraz, co kluczowe, rodzaj obliczeń: kartezjańskie czy elipsoidalne. Następnie wystarczy klikać lewym przyciskiem myszy na mapie, wyznaczając kolejne punkty linii (dla odległości) lub wierzchołki wieloboku (dla powierzchni). Pomiar kończymy kliknięciem prawym przyciskiem myszy.

Do tego momentu wszystko wydaje się proste. Jednak potencjalne pułapki, narzędzia pomiarowego QGIS leżą w zrozumieniu wpływu różnych typów obliczeń na dokładność wyników. Kluczowe jest rozróżnienie między obliczeniami 'kartezjańskimi' a 'elipsoidalnymi'. Pamiętajmy, że pomiary te są zawsze wykonywane w oparciu o układ współrzędnych projektu, niezależnie od układu współrzędnych mierzonej warstwy.

Kartezjańskie vs. Elipsoidalne: Kluczowe Różnice

• Obliczenia Kartezjańskie (planimetryczne/płaskie): Wykonywane są w dwuwymiarowej przestrzeni płaskiej. Traktują powierzchnię Ziemi jako płaszczyznę, a współrzędne punktów jako proste współrzędne X i Y. Idealne dla małych obszarów, gdzie krzywizna Ziemi jest pomijalna.

• Obliczenia Elipsoidalne (geodezyjne): Uwzględniają rzeczywistą krzywiznę Ziemi, modelując ją jako elipsoidę obrotową. Są znacznie dokładniejsze dla dużych obszarów, ponieważ odzwierciedlają prawdziwy kształt naszej planety.

Praktyczne Przełożenie na Układy Współrzędnych

Ale jakie to ma przełożenie praktyczne? To zależy od układu współrzędnych, w którym pracujemy.

Jeśli ustawimy układ współrzędnych projektu na PL-2000 (np. strefa 6, EPSG:2177), niezależnie od wyboru metody obliczeń (kartezjańskie czy elipsoidalne), otrzymamy bardzo zbliżone rezultaty. Wynika to z faktu, że zniekształcenia odwzorowawcze w tym układzie są minimalne (od −7,7 cm/km na południku środkowym do ok. +7 cm/km na brzegu strefy). Dla przykładu, mierząc największą działkę w Katowicach (nr 1055/2, obręb Górne Lasy Pszczyńskie) o powierzchni 649,7244 ha (6 497 244 m2), różnica między obiema metodami wyniesie zaledwie 70 m2. Jest to oczywiście różnica pomijalna, jednak jeśli zależy nam na najwyższej precyzji i zgodności z danymi w EGIB, warto wybrać obliczenia kartezjańskie.

Co jednak, gdy zmienimy układ współrzędnych na układ 1992 – jednolity dla całej Polski i często zalecany jako układ projektu przy typowej pracy w QGIS? Tutaj napotkamy na większy błąd, choć wciąż pomijalny w większości praktycznych zastosowań. Zniekształcenia w tym układzie są większe (od −70 cm/km na południku środkowym do ok. +90 cm/km na wschodzie Polski). Dla wspomnianej działki 1055/2 różnica wyniesie już ponad 9000m2, czyli blisko hektar! Choć wydaje się to sporo, w kontekście tak dużej nieruchomości stanowi to niecałe 1,5 promila jej powierzchni. Biorąc pod uwagę inne oszacowania i zaokrąglenia stosowane w pracy rzeczoznawcy (np. poziom trendu, wagi cech), różnica między pomiarami elipsoidalnymi a kartezjańskimi w układzie 1992 jest nadal akceptowalna. Mimo to, w układzie 1992 zalecam używanie pomiarów elipsoidalnych, aby uzyskać wyniki bliższe dokładności układu PL-2000.

Sytuacja zmienia się drastycznie, gdy użyjemy układów globalnych, takich jak EPSG:3857 (domyślny dla OpenStreetMap, Google Maps) lub EPSG:4326 (geograficzny układ współrzędnych, domyślnie w QGIS dla nowego projektu). Tutaj błędy stają się kolosalne! Pomiar rzeczywistego odcinka 1000m w Katowicach, wykonany z użyciem obliczeń kartezjańskich w tych układach, może dać wynik ponad 1500m! To pokazuje, jak krytyczne jest zwracanie uwagi na układ współrzędnych, w którym ustawiony jest projekt.

Podsumowując – dla większości zastosowań przy wycenie nieruchomości w QGIS obowiązuje prosta reguła kciuka: zawsze wykonuj obliczenia elipsoidalne.
Wyjątkiem jest sytuacja, gdy projekt ustawiony jest w jednej ze stref układu PL-2000 i zależy Ci na maksymalnej precyzji zgodnej z danymi EGIB – tylko wtedy możesz sięgnąć po obliczenia kartezjańskie.
Świadomy wybór metody pomiaru to klucz do wiarygodnych wyników w Twojej pracy!

Alternatywne Podejście: Trwałe Pomiary w QGIS

Wbudowane narzędzie pomiarowe jest niezastąpione do szybkich, jednorazowych analiz. Ma jednak swoje ograniczenia: weryfikacja pomiarów wymaga ich ponownego wykonania, a sam wynik jest 'ulotny' – nie zapisuje się automatycznie, co zmusza nas do poświęcenia dodatkowego czasu na jego dokumentację. Właśnie dlatego osobiście rekomenduję inne podejście, które sam z powodzeniem stosuję w codziennej pracy.

Rozwiązaniem jest wykorzystanie własnych warstw do zapisu pomiarów. Możesz pobrać plik GeoPackage (tzw. geopaczka), który przygotowałem (link do pobrania: pomiary.gpkg). Plik zawiera dwie gotowe warstwy: 'pomiary liniowe' i 'pomiary powierzchnia'. Po skopiowaniu tego pliku do katalogu z aktualnym projektem i przeciągnięciu pliku do okna mapy w QGIS, należy dodać te warstwy do swojego projektu.

Następnie wybieramy warstwę odpowiednią dla typu pomiaru, który chcemy wykonać (liniową dla odległości, poligonową dla powierzchni). Włączamy tryb edycji warstwy, wybieramy narzędzie 'Rysuj linię' (dla pomiarów długości) lub 'Rysuj poligon' (dla pomiarów powierzchni) i rysujemy w dokładnie taki sam sposób, jak robiliśmy to wcześniej przy użyciu wbudowanego narzędzia pomiarowego.

Ta metoda ma szereg istotnych zalet w porównaniu do wbudowanego narzędzia pomiarowego:

• Trwałość wyników: Pomiary są zapisywane jako obiekty w warstwie, co oznacza, że nie są 'ulotne' i masz do nich dostęp w każdej chwili.

• Wizualna weryfikacja: Możesz zawsze wizualnie sprawdzić poprawność wykonanych pomiarów, np. czy punkty pomiarowe zostały precyzyjnie dociągnięte do odpowiednich miejsc.

• Łatwość edycji: W przypadku potrzeby korekty, nie musisz wykonywać pomiaru od nowa. Wystarczy edytować konkretne wierzchołki istniejącej figury lub linii, co jest nieocenione przy skomplikowanych, wielobocznych kształtach.

Co więcej, ta metoda rozwiązuje problem zależności od układu współrzędnych projektu, o którym pisałem wcześniej! Pomiary w tych warstwach są domyślnie wykonywane z użyciem obliczeń elipsoidalnych i, co najważniejsze, ich dokładność zależy od układu współrzędnych samej warstwy (domyślnie układ 1992, czyli EPSG:2180), a nie od układu współrzędnych projektu. Oznacza to, że nawet jeśli Twój projekt jest ustawiony na jeden z układów globalnych (np. EPSG:3857 lub EPSG:4326), Twoje pomiary w tych warstwach będą nadal precyzyjne i zgodne z rzeczywistością. To ogromna zaleta, która zapewnia spójność i wiarygodność wyników, niezależnie od ustawień projektu!